(News.oto-hui.com) – Cơ cấu phân phối khí gồm nhiều bộ phận như cụm trục cam, bánh răng cam, con đội, cò mổ, lò xo và xupap,… Chúng có nhiệm vụ quan trọng trong việc đóng mở các xupap và phân phối khí nạp/xả theo yêu cầu làm việc của động cơ, đảm bảo có hiệu suất cao. Trong quá trình sử dụng, trạng thái kỹ thuật của cơ cấu phân phối khí động cơ dần thay đổi theo hướng xấu đi, dẫn tới hư hỏng và giảm độ tin cậy. Dưới đây là 8 triệu chứng phổ biến và hư hỏng của cơ cấu phân phối khí.
Các vấn đề thường gặp ở hệ thống cơ cấu phân phối khí trục cam có thể ảnh hưởng đến hiệu suất động cơ như:
- Tiêu thụ nhiều nhiên liệu
- Xuất hiện khói xanh
- Xuất hiện tiếng ồn bất thường trong hệ thống
- Bỏ lửa (Misfire)
Những lỗi thường gặp khiến hệ thống cơ cấu phân phối khí trục cam gặp vấn đề:
- Không để ý để mức dầu
- Quên thay dầu định kỳ
- Động cơ vận hành quá nóng
- Quên bảo dưỡng hay sửa chữa các vấn đề ảnh hưởng đến động cơ trước đó.
Những triệu chứng hư hỏng được đề cập dưới đây sẽ giúp bạn chẩn đoán các vấn đề phổ biến nhất, liên quan đến cơ cấu phân phối khí cùng với đó là các nguồn tiềm ẩn có thể xảy ra. Chẩn đoán vấn đề sớm để tránh sửa chữa tốn kém.
Dưới đây là 8 triệu chứng phổ biến và hư hỏng của cơ cấu phân phối khí:
- Xuất hiện khói xanh từ ống xả
- Rò rỉ áp suất do bề mặt xupap bị nứt, gãy, chênh,…
- Động cơ bị nổ ngoài buồng đốt (Backfire)
- Xuất hiện tiếng kêu ở thân động cơ
- Xuất hiện tiếng kêu lạch cạch từ hệ thống xả
- Xuất hiện tiếng gõ bất thường
- Động cơ mất công suất, tăng tốc kém, yếu, khó khởi động hoặc không khởi động được, …
- Các vấn đề khác của bộ truyền đai
1. Xuất hiện khói xanh từ ống xả:
Ở cơ cấu phân phối khi trục cam nếu phốt xupap (Valve Steam Seal) bị mòn, có thể để dầu bôi trơn rò rỉ xuống ống kềm xupap (Valve Guide) và vào buồng đốt. Nếu đủ dầu rò rỉ qua, điều này có thể gây ra:
- Tắc nghẽn, nghẹt,… bugi
- Động cơ bỏ lửa
- Xuất hiện khói xanh
Xem thêm về Dấu hiệu hư hỏng của phốt ghít xupap và bạc xéc măng
Thông thường ta sẽ thấy khói xanh trong quá trình khởi động và khi giảm tốc động cơ.
2. Rò rỉ áp suất do bề mặt xupap bị nứt, đứt, chênh,..:
Nhiệt độ quá cao trong buồng đốt có thể làm hỏng đế hoặc mặt bệ xupap (Vavle Seat Face); hoặc cũng có thể do van EGR bị kẹt đóng, hay đóng cặn cacbon trong buồng đốt. Nếu nhiệt độ cao có thể làm nứt đế/ mặt bệ xupap, điều này có thể gây ra:
- Rò rỉ áp suất buồng đốt
- Bỏ lửa ở chế độ không tải (idle)
- Xuất hiện tiếng ồn lạ ở cơ cấu phân phối khi trục cam
Chẩn đoán đế/mặt bệ xupap bị cháy, nứt,..:
- Nếu áp suất nén bị rò rỉ thông qua xupap nạp, ta có thể nghe thấy âm thanh lạ từ bộ chế hòa khí (cũ) hoặc bướm ga.
- Nếu áp xuất bị rò rỉ thông qua xupap xả, ta có thể nghe thấy tiếng ồn “bộp bộp bộp” (tiếng pô ngắt quãng) từ ống xả, hoặc bô nổ k giòn.
Xem video bên dưới đây để có thể nghe thấy tiếng nổ ấy:
Khi một trong số xupap gặp vấn đề, ta phải tháo nắp máy, kiểm tra mặt bệ xupap và thay thế/ sửa chữa các xupap gặp vấn đề.
3. Động cơ bị nổ ngược:
Động cơ bị nổ ngược xuất phát ở nhiều vấn đề: trên đường ống nạp – xả, cảm biến MAF, rò rỉ chân không ở bầu trợ lực phanh và đường ống chân không, bơm nhiên liệu bị nghẹt, hệ thống đánh lửa hoạt động không đúng cách (góc đánh lửa sai, hỏng bộ chia điện, bugi mòn cực,…),… Tuy nhiên trong bài này chỉ đề cập đến việc hư hỏng trên cơ cấu phân phối khí.
Thông thường trục cam sẽ được thiết kế nhằm để mở và đóng xupap nạp và xả. Trục cam có chức năng giúp làm cho khí xả đi ra ngoài và khí nạp đi vào buồng đốt. Trường hợp góc mở của xupap xả bị nhỏ lại chứng tỏ vấu cam xả đang bị mòn, lúc này trong xilanh sẽ còn sót lại khí xả, khi xupap nạp mở khí xả này sẽ đi ra ngoài bằng đường ống nạp. Nếu vấu cam vẫn ổn tiến đến kiểm tra lò xo xupap và đũa đẩy.
Tình trạng này xảy ra khi xupap không thể đóng và làm kín buồng đốt đúng cách. Gây ra tình trạng “tụt hơi”, giảm tỷ số nén của động cơ, hòa khí khó cháy hơn, công suất động cơ giảm và trong nhiều trường hợp động cơ không khởi động được, xe bị rung, giật,… Thông thường, điều này xảy ra do lò xo xupap bị yếu (thiếu tính đàn hồi) hoặc bị gãy, nghiêng, khe hở nhiệt quá nhỏ hoặc muội than bám nhiều.
Mặc dù các vấn đề cơ học là nguyên nhân chính gây ra việc xupap đóng không kín, hoặc cũng có thể do tốc độ động cơ vượt quá mức cho phép cũng có thể ngăn xupap đóng đúng cách, dẫn đến các vấn đề về hiệu suất động cơ.
4. Xuất hiện âm thanh lạ từ cơ cấu phân phối khí:
Con đội xu-páp/ con đội thủy lực bị kẹt, mòn hoặc hỏng cũng có thể gây ra âm thanh lạch cạch. Tiếng lách cách này còn xuất hiện ở buồng xu pap hoặc nắp che giàn đòn gánh. Do khe hở của đuôi xupap với con đội (khe hở nhiệt) quá lớn, thân xupap với ống dẫn hướng quá lớn làm các chi tiết mòn nhanh, công suất động cơ giảm, thay đổi góc mở sớm, đóng muộn của xupap hoặc làm cho hành trình mở xupap giảm,… Nếu vấu cam mòn lớn sẽ giảm hành trình nâng con đội => Giảm độ mở xupap.
Bạn có thể nghe thấy tiếng gõ nhẹ hoặc tiếng ồn ào phát ra từ một hoặc nhiều trục cò mổ khi xảy ra tình trạng trên (phát hiện bằng ống nghe).
Ngoài ra, tiếng lách cách này còn xuất hiện ở buồng xu pap hoặc nắp che giàn đòn gánh.
Để biết âm thanh xuất phát từ đâu, tiến hành các kiểm tra sơ bộ ở cơ cấu phân phối khí:
- Kiểm tra mức dầu động cơ
- Kiểm tra tình trạng dầu động cơ
- Kiểm tra van điều chỉnh.
- Kiểm tra tình trạng của đòn bẫy/cò mổ, đũa đẩy, lò xo.
5. Xuất hiện tiếng kêu thân động cơ:
Xuất hiện tiếng kêu nhỏ ở giữa thân động cơ (phía đuôi trục khuỷu sẽ nghe rõ hơn. Do khe hở giữa bạc và trục cam quá lớn. Dẫn đến bạc và trục cam mòn nhanh, áp suất dầu bôi trơn động cơ giảm.
Xuất hiện tiếng kêu rào rào ở phía trước động cơ: Do khe hở ăn khớp giữa bánh răng bánh răng trục khuỷu và bánh răng trục cam quá lớn, răng bị sứt, mẻ gãy. Tác hại: Làm cho bánh răng mòn nhanh khiến động cơ làm việc không hiệu quả, hoặc không thể khởi động được.
6. Xuất hiện tiếng gõ bất thường:
Khe hở nhiệt quá lớn do con đội, vấu cam bị mòn hoặc con đội thủy lực bị chảy dầu. Khi chạy ở tốc độ thấp, tại vị trí nắp đậy nắp máy có tiếng kêu lách tách rõ ràng và liên tục do vấu cam va đập với con đội.
Cách nhận biết:
- Nếu lò xo xu-páp bị gãy khi làm việc sẽ phát ra tiếng gõ nhẹ và thường kèm theo hiện tượng máy yếu, rung do xuất hiện tình trạng xu-páp đóng không kín.
- Trường hợp khe hở giữa thân xu-páp và ống dẫn hướng quá lớn ta có thể nghe thấy tiếng gõ nhẹ với âm điệu trung bình (thường chỉ phát hiện được khi sử dụng thiết bị nghe tiếng gõ chuyên dụng).
7. Động cơ mất công suất, yếu, khó khởi động,…:
Việc sai lệch pha phối khí có thể làm cho động cơ yếu, tăng tốc kém ở tốc độ cao, làm việc không ổn định ở tốc độ thấp động cơ khó khởi động hoặc không thể khởi động được (kèm theo tiếng va mạnh và đều ở xích cam hoặc dây đai), khí xả có màu đen và nhiều muội than.
- Thường chỉ xảy ra khi xích hoặc đai cam đã quá mòn và chùn, trong quá trình sửa chữa do căn chỉnh không chuẩn.
Đặt cam sai, sai lệch nhỏ pha phân phối khí.
- Động cơ khó nổ, công suất giảm.
Khởi động khó nổ, nhưng vẫn nổ được và kèm theo tiếng nổ ở ống xả hoặc nổ dội lại bộ chế hoà khí, động cơ hoạt động nhưng tăng tốc chậm và không chạy được chế độ không tải.
- Giảm áp suất nén, do mòn hở một vài supáp, hoặc supáp không có khe hở.
Bên cạnh đó, ống dẫn hướng xupap hoặc vòng chặn ống dẫn hướng với xupap bị mòn (do bôi trơn kém), làm tăng khe hở giữa xupap và ống dẫn hướng. Do lúc đó, khe hở nhiệt của xupap quá nhỏ, nấm và ổ đặt bị cháy rỗ (ở xupap thải thường xảy ra do va đập tiếp xúc với nhiệt độ cao), dẫn đến lọt khí, làm tỷ số nén thấp. Khi khoảng hở của khe hở nhiệt bắt đầu rộng hơn, dầu sẽ chạy dọc và lọt vào buồng đốt, đóng muội than.
Các triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Xuất hiện tiếng ồn.
- Tắc nghẽn bugi.
- Hao hụt nhiều dầu bôi trơn.
- Tiêu hao nhiên liệu.
Nếu dầu động cơ làm nhiễm bẩn đầu điện cực bugi, điều này cũng có thể dẫn đến hiện tượng bỏ lửa xylanh (misfire cylinder).
8. Các vấn đề khác liên quan đến bộ truyền đai:
a. Đối với dây đai cam:
Khi xe hoạt động lâu ngày, hai bên của dây đai động cơ sẽ bị mòn và các lớp cao su sẽ bị bong tróc. Bề mặt bị mòn làm kích thước giữa các bề mặt tiếp xúc nhỏ đi, gây giảm hiệu quả truyền lực. Đồng thời nhiệt năng sinh ra do ma sát trong quá trình hoạt động sẽ làm chai cứng dần bề mặt dây đai, thậm chí có khả năng làm nứt dây dẫn đến bị đứt. Bên cạnh đó, dây đai cũng có thể bị kéo căng quá mức, hoặc một bộ phận nào đó trong liên quan đến truyền động đai bị hỏng hóc có thể khiến dây đai bị trượt răng xích.
Nếu dây đai động cơ bị hỏng, ắc-quy sẽ không được sạc bởi máy phát không hoạt động, điều hòa không khí sẽ không thổi không khí lạnh và trợ lực tay lái sẽ không hoạt động. Ngoài ra, nếu dây đai kéo bơm nước bị đứt thì động cơ có thể bị quá nhiệt.Vì vậy, phải thay thế dây đai ngay nếu phát hiện dấu hiệu hư hỏng để tránh gây thiệt hại nghiêm trọng cho các chi tiết khác.
Xem nguyên nhân và hậu quả của dây đai cam bị đứt
Những sự cố này có thể gây ra các vấn đề về hiệu suất động cơ như:
- Tiếng gõ động cơ
- Tăng mức tiêu thụ nhiên liệu
- Thời gian đánh lửa chậm
- Tổn thất công suất động cơ
Cần hạn chế tăng tốc đột ngột, hạn chế vượt quá tải trọng quá mức của dây đai, lắp đai và sử dụng bộ căng đai đúng kỹ thuật,…
b. Đối với xích cam:
Xích mòn không phải là phổ biến, nhưng nó có thể xảy ra trên các động cơ chạy nhiều (trên 300.000km, thường xuất hiện tiếng kêu lớn). Thông thường bộ căng thủy lực hoặc bộ dẫn hướng gặp phải sự cố do dầu bẩn, thiếu dầu hoặc áp suất hệ thống thấp. Mặc dù áp suất dầu thấp cũng có thể gây ra tiếng ồn dọc theo hệ thống van. Ngoài ra, các thanh dẫn có thể bị mòn đến mức bộ căng không thể giữ xích được căng.
Bất kỳ sự cố nào trong số này sẽ gây ra sự chùng xích giữa trục cam và đĩa xích trục khuỷu. Khi xuất hiện tiếng ồn lạch cạch, việc xích bị mòn cũng ngăn cản sự đồng bộ hóa giữa xupap và pít-tông, đồng thời làm mất công suất động cơ.
Bài viết liên quan:
- Xupap động cơ ô tô – Những điều phải biết
- Những triệu chứng phổ biến khi cảm biến MAP hư hỏng
- Các triệu chứng khi xi lanh chính trong hệ thống phanh gặp vấn đề
- Triệu chứng hư hỏng của trục các đăng
